Evropska praksa i zakonodavstvo pokazali su da je za ozbiljan sistem energetskog menadžmenta u gradovima i opštinama neophodno uvesti instituciju energetskog menadžera
Prekomerna i nepotrebna potrošnja energije jedan je od najvećih problema današnjice. Sve što činimo traži određenu količinu energije. Najviše je trošimo na grejanje, prevoz, proizvodnju, zabavu… Energija košta i njeno stvaranje nosi sa sobom efekte zagađenja okoline i klimatskih promena. Koristiti energiju racionalno i produktivno, postizati potrebne efekte sa što manje utrošene energije, predstavlja važan zadatak i traži organizovanu i promišljenu akciju. Srbija spada u zemlje koje energiju troše neracionalno. Posebnu ulogu u promeni takvog načina korišćenja energije ima lokalna samouprava. Grejanje, prevoz, javno osvetljenje, komunalne delatnosti – aktivnosti su za koje je nadležna i njima se pretežno bavi lokalna samouprava.
Koji su uslovi
Ideje i aktivnosti na uvođenju energetskog menadžmenta na lokalnom nivou započete su još pre desetak godina. Evropska praksa i zakonodavstvo pokazali su da je za ozbiljan sistem energetskog menadžmenta u gradovima i opštinama neophodno uvesti instituciju energetskog menadžera. Prvi energetski menadžeri na lokalnom nivou pojavili su se i pre nego što je njihovo postojanje postalo zakonska obaveza. Mreža energetskih menadžera Srbije – MEMS formirana je još 2011. godine u Vršcu. Ipak, formalno i zakonsko regulisanje institucije energetskog menadžera postignuto je tek donošenjem Zakona o efikasnom korišćenju energije iz 2013. godine. Predviđeno je da postoje tri tipa energetskih menadžera: za oblast opštinske energetike, industrijske energetike i za oblast energetike zgrada.
Sve lokalne samouprave sa više od 20.000 stanovnika dužne su da imenuju opštinskog ili gradskog energetskog menadžera. Energetski menadžer je fizičko lice imenovano od strane grada ili opštine sa zadatkom da prati i beleži načine korišćenja i količinu upotrebljene energije, predlaže i sprovodi mere efikasnog korišćenja energije i priprema i podnosi izveštaje o postignutim efektima. Da bi to postali, odnosno da bi bili imenovani, energetski menadžeri moraju da imaju licencu koju izdaje Ministarstvo rudarstva i energetike.
Da bi mogli da apliciraju za licencu dužni su da prethodno polože ispit za obavljanje poslova energetskog menadžera. Da bi stekli pravo da polažu ovaj ispit moraju ispunjavati određene uslove. Treba da imaju najmanje stečeno visoko obrazovanje prvog stepena akademskih studija u oblasti tehničko-tehnoloških nauka u obimu od 180 ESPB (evropski sistem prenosa bodova) i da imaju potvrdu o završenoj obuci za polaganje ispita za energetskog menadžera, ili da imaju stečeno visoko obrazovanje drugog stepena akademskih studija na master akademskim studijama u obrazovno-naučnim oblastima mašinstva, elektrotehnike ili tehnologije.
Obuka i ispit
Rešenjem ministra rudarstva i energetike od 19. oktobra 2015. godine jedino je Mašinski fakultet Univerziteta u Beogradu ovlašćen za obavljanje poslova obuke energetskih menadžera i ovlašćenih energetskih savetnika. Obuka za sve vrste energetskih menadžera sastoji se iz dva dela. Prvi, teorijski deo obuke traje šest dana, a drugi deo obuke podrazumeva mentorski rad sa polaznikom obuke i ne traje više od mesec dana. Nakon završena oba dela obuke, teorijske i praktične, odnosno obuke u korišćenju specijalizovanih softvera i izrađenih i od strane mentora odobrenih programa, plana i godišnjeg izveštaja predviđenih sistemom energetskog menadžmenta, polaznik stiče pravo da polaže ispit za energetskog menadžera.
Prema Zakonu opštine sa preko 20.000 stanovnika (kojih ima 111 u Srbiji) u obavezi su da imenuju energetske menadžere. Oni su u različitim opštinama postavljeni u raznim delovima sistema lokalne uprave – od opštinskih veća i odbora pa do kancelarija za lokalni ekonomski razvoj i službi javnih nabavki. Često im to i nije jedini posao, odnosno zaduženje.
Dobitak za sve
Obavezno uvođenje institucije lokalnog energetskog menadžera ne bi trebalo shvatiti kao nametanje još jedne nepotrebne i birokratske obaveze. Svaki postignuti efekat u oblasti racionalnijeg korišćenja energije na teritoriji opštine je veliki dobitak. Efikasnije korišćenje energije znači manje davanja iz budžeta za energente. Osim toga, na racionalno korišćenje energije danas se gleda kao na novi energetski izvor jer se ušteđena energija može iskoristiti na nekom drugom mestu gde je neophodna. Stoga je angažovanje stalnog energetskog menadžera za svaku opštinu veoma isplativ potez, kao i povremeno angažovanje energetskih savetnika.
Energetski savetnici mogu biti kako fizička, tako i pravna lica koja takođe podležu licenciranju, a njihovo angažovanje može biti potrebno jer i pored obuke i polaganja ispita opštinski energetski menadžeri u prvo vreme neće imati uvek dovoljno znanja, i može biti poteškoća u uspostavljanju i uhodavanju opštinskog sistema energetskog menadžmenta. Stoga je logično očekivati da bi opštinskim i gradskim energetskim menadžerima mogla biti potrebna dodatna stručna pomoć. Racionalno i efikasno korišćenje energije na lokalnom nivou značajno podiže performanse lokalne ekonomije, štedi opštinski budžet, stvara prostor za inovacije i nove investicije i, što je možda i najvažnije, čuva i unapređuje životnu sredinu.
