Sa preduzećima za profesionalnu rehabilitaciju sarađuje 24 JLS

U Srbiji postoji oko 60 preduzeća za profesionalnu rehabilitaciju (PPR) koja zapošljavaju oko 1500 osoba sa invaliditetom.

Oni su okupljeni u Udruženje preduzeća za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje osoba sa invaliditetom Republike Srbije.

Nema pouzdanog podatka o ukupnom broju osoba sa invaliditetom u Srbiji. Podaci Republičkog zavoda za statistiku ukazuju da u Srbiji živi 571.780 osoba sa invaliditetom, što je oko 8% ukupnog stanovništva. Od toga je radno sposobno 38,5% osoba sa invaliditetom.

Prema podacima iz izveštaja Državne revizorske institucije, broj preduzeća za profesionalnu rehabilitaciju (PPR) se povećava iz godine u godinu. U 2018. godini bilo ih je 51, a prema poslednjim podacima iz 2020. taj broj je iznosio 61.

Utvrđeno je da  61 PPR posluje u 24 jedinice lokalne samouprave, da je 45 sa privatnom vlasničkom strukturom, a 16 sa državnom, naveo je isti izvor.

U Beogradu je registrovano 17 takvih preduzeća, na teritoriji Vojvodine deluje 18 u 8 lokalnih samouprava, u Šumadiji i Zapadnoj Srbiji u 9 JLS deluje 17,  a u Južnoj i Istočnoj Srbiji u 6 JLS deluje 9 PPR.

Prema poslednjim podacima iz izveštaja, u 2020. godini u preduzećima za profesionalnu rehabilitaciju je radilo 1.201 osoba sa invaliditetom.

Kako sarađivati sa preduzećima za profesionalnu rehabilitaciju?

Poslodavci, koji iz nekog razloga ne mogu da zaposle osobe sa invaliditetom, mogu sklopiti ugovor o poslovno tehničkoj saradnji sa preduzećem za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje osoba sa invaliditetom.

U firmi SDPS d.o.o, preduzeću za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje osoba sa invaliditetom koje zapošljava 80 odsto osoba sa invaliditetom, za portal Naša mesta kažu da je saradnjom sa ovakvim preduzećima moguće uštedeti i do 36 odsto sredstava godišnje.

Ako neko, zbog prirode poslovanja ili drugog razloga, nije u mogućnosti da postupi u skladu sa Zakonom o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošljavanju osoba sa invaliditetom i zaposli osobe sa invaliditetom, Zakon omogućuje da se umesto toga sklopi ugovor o poslovno tehničkoj saradnji sa preduzećem za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje osoba sa invaliditetom. Preciznije da izvrši kupovinu proizvoda ili realizaciju usluga po tržišnoj ceni.

Zakon o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošljavanju osoba sa invaliditetom navodi da: “Poslodavac koji u postupku javne ili druge nabavke izvrši finansijske obaveze iz ugovora o poslovno-tehničkoj saradnji sa preduzećem za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje osoba sa invaliditetom, kao i iz ugovora o kupovini proizvoda ili vršenju usluga tog preduzeća, izuzev obaveza nastalih u realizaciji ugovora iz oblasti trgovine na veliko, u vrednosti od 20 prosečnih zarada u privredi Republike Srbije, prema poslednjem objavljenom podatku, oslobađa se obaveze zapošljavanja jedne osobe sa invaliditetom za narednih 12 meseci od dana izvršenja obaveze.”

Zakonom o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošljavanju osoba sa invaliditetom  propisuje se da svi poslodavci u Srbiji koji imaju 20 ili više lica u radnom odnosu, u obavezi su da zaposle jednu ili više osoba sa invaliditetom.

Izvršavanje obaveze se prati mesečno, sa stanjem na poslednji kalendarski dan u mesecu. Obaveze zapošljavanja osoba sa invaliditetom oslobođeni su samo novoosnovani poslodavci i to u periodu od 24 meseca od dana osnivanja.

Šta ako poslodavac ne zapošljava OSI?

U slučaju da to ne uradi, poslodavac je u obavezi da mesečno uplaćuje iznos od polovine bruto ličnog dohotka (jedne, dve ili više osoba sa invaliditetom) Budžetskom fondu za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje osoba sa invaliditetom.  U martu mesecu ti “penali” su iznosili  66.186 dinara.

Podaci Poreske uprave navedeni u izveštaju DRI ukazuju da je 70 odsto poslodavaca u Srbiji koji nisu zaposlili odgovarajući broj osoba sa invaliditetom uplatilo “penale” u Budžetski fond, dok je 30% izvršilo finansijske obaveze iz ugovora o poslovno-tehničkoj saradnji sa PPR.

U slučaju da ne uradi ni jedno ni drugo, kako je predviđeno Instrukcijom oprimeni Zakonom o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošljavanju osoba sa invaliditetom može biti kažnjen novčanom kaznom od 200.000 do 1.000.000 dinara.

Sredstva u Budžetskom fondu rastu

U izveštaju Državne revizorske inspekcije se navodi da podaci Poreske uprave RS pokazuju da se iznos sredstava uplaćenih u Budžetski fond za profesionalnu rehabilitaciju i podsticanje zapošljavanja OSI se iz godine u godinu povećava.

U 2018. godini u fondu je bilo  3.781.939.974 dinara, 2019. godine  4.256.016.073, a 2020. godine 5.027.956.617 dinara.

Budžetski fond otvoren je u svrhu podsticanja zapošljavanja i profesionalne rehabilitacije nezaposlenih osoba sa invaliditetom, subvencija zarada osoba sa invaliditetom zaposlenih u preduzeću za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje osoba sa invaliditetom ili socijalnom preduzeću i organizaciji, poboljšanja uslova rada, unapređenja proizvodnih programa, uvođenja standarda, poboljšanja kvaliteta proizvoda i pruženih usluga, prilagođavanja radnih mesta i u druge svrhe, u skladu sa zakonom.

Prema istom izvoru, broj kontrola koje vrši Poreska uprava Srbije kad je reč o zapošljavanju osoba sa invaliditetom se smanjuje iz godine u godinu, a povećava se procenat kontrolisanih poslodavaca koji ne ispunjavaju obavezu zapošljavanja osoba sa invaliditetom.

Poreska uprava Srbije nije odgovorila na pitanja portala Naša mesta o broju poslodavaca koji ispunjavaju zakonom propisanu obavezu zapošljavanja osoba sa invaliditetom u ovoj i prethodnoj godini, kao i broju onih koji to ne čine.

Budžetski fond je otvoren na neodređeno vreme, njime upravlja Ministarstvo nadležno za poslove zapošljavanja, koje obavlja stručne i administrativno – tehničke poslove za Budžetski fond.

Ministarstvo za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja nije odgovorilo na pitanja portala Naša mesta o  sredstvima koje Budžetski  fond imao 2023. i 2022. i 2021. godine, kao ni na pitanje koliko se izdvaja novca za zapošljavanje osoba sa invaliditetom u ovoj godini.

U pomenutom dokumentu se ističe da nema pouzdanog podatka o ukupnom broju osoba sa invaliditetom u Srbiji. Podaci Republičkog zavoda za statistiku ukazuju da u Srbiji živi 571.780 osoba sa invaliditetom, što je oko 8% ukupnog stanovništva. Od toga je radno sposobno 38,5% osoba sa invaliditetom.