Hrišćani ovih dana obeležavaju Veliki petak, Veliku subotu i Vaskrs. To su dani duboke vere, poštovanja i nade, utemeljeni i u istorijskim činjenicama i u bogatoj hrišćanskoj tradiciji.
Simbolika raspeća i vaskrsenja nadživela je vekove, a Crkva je od 4. veka, kada je hrišćanstvo postalo zvanična religija Rimskog carstva, ustanovila fiksni liturgijski kalendar sa Velikim petkom, Velikom subotom i Vaskrsom kao središnjim tačkama hrišćanske vere i identiteta.
Prema hronologiji događaja iz Novog zaveta, raspeće Isusa Hrista dogodilo se za vreme uprave Pontija Pilata, rimskog namesnika Judeje, oko 30. godine nove ere. Arheološki i istoriografski nalazi potvrđuju postojanje tadašnjih običaja, kao i mesta poput Golgote i Gecimanskog vrta.
Veliki petak: Dan Hristovog stradanja
Veliki petak je dan kada se crkva i vernici sećaju stradanja i raspeća Isusa Hrista na Golgoti. To je dan tišine, bez liturgije, uz strogi post i molitvu. U hramovima se iznosi plaštanica – platno sa predstavom Hristovog tela koje se polaže u simbolični grob, a vernici mu prilaze tiho, ljubeći ga sa dubokim poštovanjem.
Ovaj dan je najteži i najpotresniji u Velikoj ili Stradalnoj nedelji. Po predanju, tada se ni zvona ne oglašavaju – umesto njih se koristi drveno klepalo. Sve u znaku bola, tišine i duhovnog sabranja.
Velika subota: Dan tišine i isčekivanja
Velika subota je dan tišine i molitve, između Hristove smrti i Vaskrsenja. Tog dana se sećamo boravka Hristovog tela u grobu i njegovog silaska u ad – mesto mrtvih – da bi oslobodio duše pravednika.
Liturgijski, to je jedini dan kada se u crkvama obavljaju pripreme za Vaskrs. U popodnevnim satima vernici donose jaja na farbanje, a jarko crvena boja, kojom se tradicionalno farbaju prva jaja, simbolizuje Hristovu krv i Vaskrsenje.
Vaskrs: Praznik pobede života nad smrću
U noći između Velike subote i Vaskrsa služi se ponoćna liturgija – svečana i radosna, jer označava prelazak iz tame u svetlost, iz smrti u život. Sveštenik u ponoć iznosi svetlost iz oltara i poziva narod rečima: „Hristos vaskrse!“
Vaskrsenje Hristovo smatra se osnovom hrišćanske vere. „Ako Hristos ne vaskrse, uzalud je vera vaša“, zapisao je apostol Pavle. Vaskrs se zato naziva i praznik nad praznicima – jer bez Vaskrsa nema nade u večni život.
U narodnoj tradiciji, Vaskrs je i praznik okupljanja porodice, darivanja i obnove života. Na Vaskrs se ljudi pozdravljaju sa: „Hristos vaskrse!“ i odgovaraju: „Vaistinu vaskrse!“. Prvo ofarbano jaje, koje se čuva do sledeće godine, zove se „čuvarkuća“ i veruje se da donosi zaštitu domu.
